مرضیه سادات رضوی؛ گلناز مدرسی قوامی
چکیده
تعارف در فرهنگ ایرانی از جایگاه ویژهای برخوردار است و جلوههای زبانی آن نیز متنوع و شایانتوجهاند. چون تعارفات در بافت تعاملات زبانی گویشوران زبان فارسی به کار میروند، انتظار میرود که آهنگ ...
بیشتر
تعارف در فرهنگ ایرانی از جایگاه ویژهای برخوردار است و جلوههای زبانی آن نیز متنوع و شایانتوجهاند. چون تعارفات در بافت تعاملات زبانی گویشوران زبان فارسی به کار میروند، انتظار میرود که آهنگ گفتار در بیان این تعارفها متأثر از عوامل گفتمانی و از بافتی به بافت دیگر متفاوت باشد. در این پژوهش، از رویکرد برزیل (1975، 1978، 1997) و برزیل و همکاران (1980) به آهنگ برای بررسی ویژگیهای آهنگین تعارفهای فارسی استفاده شد. ویژگی این رویکرد نسبت به دیگر رویکردهای تحلیل الگوهای آهنگ تمرکز و توجه آن به تأثیر بافت کلامی بر الگوهای آهنگ است. هر یک از این الگوها معنای خاص خود را دارند. در اینجا منظور از «معنا» مفاهیمی نگرشی مانند «متعجب» یا «متوقع» یا مفاهیمی دستوری مانند «پرسشی» یا «خبری» نیست. بلکه منظور نقش تعاملی آهنگ است یعنی ارزیابی مستمر گفتمان توسط گوینده و انتخاب الگوی آهنگ مناسب با هدف دستیابی به پیوستگی و انسجام در گفتمان. به همین منظور، نواخت و سطح برجستگی هجاهای آغازه (کلید) و نواختی (پایانه) در 29 عبارت تعارف در سریال هیولا با استفاده از نرمافزار پرت برچسبزنی و تحلیل شد. نتایج نشان داد که نواخت غالب در این عبارتها از نوع افتان یا هموار است. سطوح زیروبمی کلید عمدتاً میانه و زیر و پایانه عمدتاً میانه بود. پس از آن از آنجا که الگوهای آهنگین هر نمونه از تعارفهای زبانی فارسی وابسته به بافت موقعیتی و کلامی آن است و بررسی همۀ نمونههای گردآوریشده در این پژوهش در مقاله حاضر ممکن نیست، عبارت ̓قربونت برم̒ به عنوان یک نمونه از تعارفها که با 4 رخداد پرتکرارترین تعارف در پیکره این پژوهش نیز بود، انتخاب شد و به طور جداگانه تحلیل شد. یافتهها نشان میدهند که عبارات تعارف علیرغم کلیشهای بودن و ثبات واژگانی ـ نحوی میتوانند تحث تأثیر قراردادهای اجتماعی ادب، روابط قدرت، پیشبینی قضاوت شنونده و انتظار موافقت شنونده الگوهای آهنگین متفاوتی را نشان دهند.